Coronaria (1)

Het beschermen van de zwakkere en kwetsbare mens tegen het coronavirus (met een kleine letter) is een belangrijk doel van de overheid. Worden andere belangen hierbij voldoende in het oog gehouden? Hoe verhoudt de gezondheidswinst voor de coronapatiënt zich tot het gezondheidsverlies voor niet-coronapatiënten op de lange termijn? 

Het coronavirus verspreidt zich onder de bevolking. Scholen en universiteiten worden gesloten. Programma’s voor dagbesteding van ouderen en gehandicapten worden gestopt. Er vindt afschaling plaats van reguliere zorg in het ziekenhuis: electieve operaties, zoals geplande heupoperaties worden tot nader order uitgesteld. Kinderen komen thuis te zitten. Ze komen in een substantieel aantal gevallen, ik druk me voorzichtig uit, terecht in een ongunstige situatie. Bejaarde mensen vereenzamen. Fysiek en mentaal slaat de deconditionering toe: door het wegvallen van lichamelijke en geestelijke prikkels ontberen ze belangrijke stimulatie waardoor de opgebouwde conditie terugloopt. Hartpatiënten blijken zich massaal niet meer te melden bij de poort van de zorginstellingen. Een groot aantal ouderen sterft in verpleeghuizen.

Dit leidt tot de belangrijke vraag: welke kwetsbare mens wordt met het gekozen beleid beschermd? De meest stringente maatregelen worden in Nederland en in de rest van de wereldwijd genomen, om de mensen te beschermen tegen de corona. De afgeleide gevolgen van deze maatregelen beginnen zich nu af te tekenen. 

De discussie over de gevolgen van de maatregelen is complex. Heel bepalend is het startpunt van de beschouwer. Vlieg je het probleem primair aan vanuit het microniveau of benader je de situatie in eerste instantie vanuit het macroniveau?  Stel: twee personen zitten tegenover elkaar aan tafel. Op de tafel ligt een blanco wit papier. De ene persoon schrijft het getal zes op en vraagt vervolgens aan de andere persoon welk getal op het papier staat. Deze geeft aan dat het getal negen is opgeschreven. Beiden hebben gelijk, beiden hebben ongelijk. Het is een kwestie van perspectief. De analogie is duidelijk. 

De pandemie is het getal. Hoe we ernaar kijken is afhankelijk van onze plek, onze visie, ons referentiekader.

Het heeft ook een medische-ethische dimensie. Bij het nemen van maatregelen in de gezondheidszorg bestaan verschillende filosofische invalshoeken. Vanuit Kantiaanse optiek dient het individu optimaal te worden behandeld, terwijl de utilitarist het welzijn en geluk van alle mensen nastreeft. Bij de eerste benadering eerste wordt een groot deel van de maatschappij in de vrijheid beknot en een substantieel deel van de reguliere (niet corona-)zorg afgeschaald om optimale intensive care-zorg voor coronapatiënten te faciliteren. Bij de tweede invalshoek worden  basale vrijheden binnen het maatschappelijke verkeer niet beknot. Bij de eerstgenoemde invalshoek staat het belang van de acute coronapatiënt voorop. Een nachtmerriescenario voor de niet-coronapatiënt in de lange termijn setting. Optimale zorg voor weinigen, namelijk de coronapatiënten die tweedelijns ziekenhuiszorg en/of aanvullende IC-zorg nodig hebben, wordt de ondergang van velen. Met de groep niet-coronapatiënten wordt hier bedoeld: chronische zieken, cardiologische patiënten, mensen met maliginiteiten, maar ook hulpbehoeftige ouder van dagen. Bij de tweede benadering kan de capaciteit van het zorgstelsel worden overschreden, zodat niet alle individuen met het coronavirus in de tweede lijn de optimale zorg kunnen krijgen. Het nachtmerriescenario voor de arts op het zorgmoment in de acute setting.. Vrijheid voor velen wordt zo de ondergang van relatief weinigen. De

grootte van de groep 'weinigen' en van de groep 'velen' is op dit moment nog moeilijk aan te geven. Het is getalsmatig echter verdedigbaar dat de groep coronapatiënten relatief gezien en op basis van de afvlakkende grafieken op dit moment, slechts een fractie zal bedragen van de groep niet-coronapatiënten die op lange termijn een verslechtering van de gezondheid, verslechtering van de prognose van bestaande aandoeningen en verslechtering van de kwaliteit van leven zullen krijgen. Daarbij dienen

we niet uit het oog te verliezen dat de acute coronapatiënt die in de vroege fase van deze pandemie een ernstig verloop van de ziekte heeft gehad, zich zal invoegen in  de populatie niet-coronapatiënten die met langdurige gevolgen van een ziekteproces dient te worden behandeld en begeleid. Gezien de schaarste in en de oplopende kosten van de gezondheidszorg, zal deze pandemie ook longitudinale gevolgen op de economie van de gezondheidszorg hebben. 

We beschermen de kwetsbare oudere tegen COVID-19 (met hoofdletters én streepje). De kwetsbare oudere verpietert of vereenzaamt. De kwetsbare oudere overlijdt in grote getale in de verpleeghuizen. De kwetsbare oudere verliest essentieel levensritme. De kwetsbare oudere ontbeert dagbesteding.

We beschermen de kwetsbare chronisch zieke tegen COVID-19. De kwetsbare zieke ziet de operatie en de behandeling uitgesteld. De reguliere zorg blijft beschikbaar aan de kant van de zorgverleners, maar de hulpvraag komt niet van grote groepen patiënten die ineens niet meer bij de poort van de zorginstelling verschijnen. 

We beschermen de kwetsbare verstandelijk gehandicapte tegen COVID-19. De kwetsbare verstandelijk gehandicapte verliest eveneens structuur, verliest eveneens dagbesteding. Moeizaam opgebouwde stabiliteit is in een oogwenk als sneeuw voor de zon verdwenen. 

Bescherming van de kwetsbare mensen in onze samenleving is een ruimer begrip dan de bescherming tegen COVID-19. Dit soort geluiden zullen niet door iedereen dankbaar ontvangen worden in deze relatief vroege fase van de pandemie in Nederland. Toch is het van belang om de problematiek te benoemen. Bij het vaststellen van het vervolgbeleid dienen gevolgen op meerdere terreinen te worden meegewogen. Het is een complex geheel en we dienen onze bestuurders in deze crisistijden te steunen. Als de regering op de bergtop van de Olympus haar keuze voor het vervolgbeleid moeten maken, mogen we ze met al ons respect en onze constructieve bedoelingen wijzen op de de aanwezige vergezichten. Daar mogen en zullen ze hun ogen niet voor sluiten. 

Groetend,

Scribax